Sabtu, 13 Maret 2010

PERIBAHASA, PERUMPAMAAN, PEPATAH, KATA ARIF/BIJAK, PAMEO, PANTUN, SYAIR



Bahasa banyumasan yang sering dikata bahasa ngapak sebenarnya mempunyai keunikan tersendiri sebagai simbol kebudayaan jawa banyumasan yang menjadikan sebuah kekayaan ragami negara indonesia. bahasa ngapak itu sendiri sebenarnya banyak mempunyai kesamaan dengan bahasa ngoko yang lain, perbedaan terletak pada vokal A dan O.


1. Peribahasa

A. Cêpakak kêbo gupak.
Arti bahasa jawa: Cêdhak karo wong ala bakal katut ala.

Arti bahasa Indonesia: Dekat dengan orang yang berperilaku buruk akan ikut-ikutan berperilaku buruk.

B. Ciri wanci lêlai ginawa mati.
Arti bahasa jawa: Pakulinan ala ora bisa diowahi yèn durung nganti mati.

Arti bahasa Indonesia: Kebiasaan buruk tidak akan hilang sebelum kita mati.

C. Cincing-cincing mêksa klêbus.
Arti bahasa jawa: Karêp ngirit nanging malah êntèk akèh.

Arti bahasa Indonesia: maunya ngirit tapi malahan habisnya banyak.

2. Pepatah

A. Becik ketitik, ala ra rumangsa.

Artinya: kalau hal yang baik ingin kelihatan bahwa dia ikut, tapi kalau hal yang jelek tidak ingin tahu (lepas tangan).

B. Mburu uceng kalangan deleg.

Artinya: Memburu yang kecil malah kehilangan yang besar.

C. Kacang ora ninggal lanjaran.

Artinya: Sifat seorang anak tidak berbeda jauh dengan orang tuanya.

3. Perumpamaan

A. Kaya wong gigalan duren.

Artinya: Dilihat seperti mendapat untung tetapi sebenarnya mendapat rugi.

B. Kaya nyekeli welut.

Artinya: Sesuatu yang susah didapat dan butuh kesabaran untuk meraihnya.

C. Mendem beling denteni bosok.

Artinya: Sesuatu yang sia-sia karena tidak mungkin terjadi.

4. Kata-Kata arif

A. Duwit bisa nggawe ati manungsa seneng, tapi akeh nggawe senggsarane nggo wong sing boros.

Arti bahasa Indonesia: Uang bisa membuat hati orang senang, tapi banyak membuat sengsara bagi orang yang boros.

B. Urip aja ngandelna wong tua, tapi keprimen carane ngarah dewek dandelna wong tua.

Arti bahasa Indonesia: Hidup jangan mengandalkan orang tua, tapi bagaimana caranya biar kita bisa diandalkan oleh orang tua.

C. Aja kepengin urip seneng nek urung ngrasakna urip sengsara soale ngko kaget nek urip seneng njur sengsara. Dadi desetna urip sengsarane ndeset nembe ngrasakna urip sing seneng.

Arti bahasa Indonesia: jangan kepingin hidup senang kalau belum merasakan hidup sengsara, sebab nanti kaget kalau hidup senang lalu sengsara. Jadi dahulukan hidup sengsara dulu baru merasakan hidup yang senang (hidup enak).

5. Pameo

A. Siki menang ngesok menang maning.

Arti bahasa Indonesia: sekarang menang besok menang lagi.

B. Langka mundur nek rung mujur.

Arti bahasa Indonesia: Tidak mundur kalau belum makmur.

C. Siki kalah ngesok menang.

Arti bahasa Indonesia: sekarang kalah besok menang.

1. Pantun Anak
A. Pantun Suka Cita

-Pitik wénéh mlebu nang kamar

-Piyék-piyék biyunge ilang

-Weroh ibu bali kang pasar

-Dadi seneng waswas ilang
B. Pantun Duka Cita

-Ijo-ijo woh markisa

-Di belah loro bosok isine

-Nyong iki bocah rekasa

-Ra duwe duwit élék rupane

2. Pantun Muda

A. Pantun Dagang
-Winih kacang ra ninggal lanjar

-Nek wis tukul mrambat wite

-Mlaku-mlaku nang kota banjar

-Ja kelalen ngumbe dawete

B. Pantun Berhubungan

· Pantun Perkenalan
-Ngguya-ngguyu bisane jaran

-Nek mlaku nganggo sepatu

-Sajake nyong pingin kenalan

-Bocah ayu sapa aranmu

· Pantun Berkasih-kasihan

-Nandur wiji wektune awan

-Moga-moga tukul uwite

-Njajal-njajal nyenengi prawan

-Moga-moga dadi jodone

· Pantun Perceraian/perpisahan
-Mbanjar eseh nang jawa

-Ora nang Kalimantan juga sulawesi

-Nek nyong umure dawa

-Ja kewater mesti ketemu maning si..

· Pantun Beriba Hati

-Manjat medun sayah nang ambal

-Ora kerasa sandale keri

-Bocah cilik klambine gombal

-Melas temen sapa bapake endi

3. Pantun Jenaka

- Weruh uler awake ngrungkel

- Keli nang kali di pangan yuyu

- Ati sapa sing ora mangkel

- Nyong kecetit batire ngguyu

4. Pantun Tua

A. Pantun Nasihat
-Akeh sayur didol nang pasar

-Ana juga dodolan pete

-Nek koe dolan nang pasar

-Ati-ati akeh copete

B. Pantun Adat

-Wangi-wangi kembang kantil

-Didambung ambune luntur

-Para pemuda ja pada ngampil

-Adat dijaga lemah dingu subur

C. Pantun Agama
-Walang anggas walang sangit

-Mabur-mabur akeh kancane

-Mesti ilmu duwure selangit

-Ora sembayang apa gunane

5. Syair

-Angin berhembus menghepas-hepas

-Daun jati takuat lepas

-Terbang lunglai merasa puas

-Hingga akhir menjadi panas